ވަލަލާރ ތާރީޚް: މަރު ފަތަޙަކުރި މީހެއްގެ ތާރީޚެވެ.
ވަލަލާރުގެ ތާރީޚު ކިޔަންވީ ކީއްވެގެން ހެއްޔެވެ؟ މަރު ފަތަޙަކުރި މީހެއްގެ ޙަޤީޤީ ތާރީޚެވެ. އިންސާނާ މަރުނުވެ އުޅެވޭނެ މަގު ހޯދި ހަގީގީ ސައިންސްވެރިޔާއެވެ. އިންސާނާގެ ހަށިގަނޑު އަމަރުނުވާ ހަށިގަނޑަކަށް ބަދަލުކުރާ ސައިންސް ހޯދި މީހާއެވެ. އިންސާނާގެ ހަށިގަނޑު ޢިލްމުގެ ހަށިގަނޑަކަށް ބަދަލުކޮށްލި މީހާއެވެ. އަހަރެމެން މަރުނުވެ އުޅެވޭނެ މަގު ކިޔައިދިން މީހާއެވެ. މާތްރަސްކަލާނގެ ޤުދުރަތީ ޙަޤީޤަތް ތަޖުރިބާކޮށް، މާތްރަސްކަލާނގެ އަމަރުނުވާ ސިފައަކީ ކޮބައިކަމާއި، އެކަލާނގެ ކޮބައިކަން ކިޔައިދިން މީހާއެވެ. ހުރިހާ ޚުރާފާތެއް ނައްތާލައި، އަޅުގަނޑުމެންގެ ޢިލްމުން ހުރިހާ ކަމަކާ ސުވާލުކޮށް، ޙަޤީޤީ ޢިލްމު ޙާޞިލުކުރެއްވި މީހާއެވެ.
ހަގީގީ ސައިންސްވެރިޔާގެ ނަން: ރަމަލިންގަމް ލޯބިވާ މީހުން އޭނާއަށް ކިޔާ ނަން: ވައްލާލާރ. އުފަން އަހަރު: 1823 ހަށިގަނޑު އަލިކަމުގެ ހަށިގަނޑަކަށް ބަދަލުވި އަހަރު: 1874 އުފަންވި ތަން: އިންޑިއާ، ޗިދަމްބަރަމް، މަރޫދޫރު. ޙާޞިލުވުން: އިންސާނާއަށް ވެސް މާތްރަސްކަލާނގެ ޙާލަތަށް ވާސިލްވެވޭނެކަން ހޯދައި، މަރުނުވެވޭނެކަން ހޯދައި، އެ ޙާލަތު ޙާޞިލުކުރި މީހާއެވެ. އިންޑިއާގައި، ތަމިލް ނާޑޫގައި، ޗިދަމްބަރަމް ސިޓީގެ އުތުރުން ވިހި ކިލޯމީޓަރު ދުރުގައި އޮންނަ މަރޫދޫރު ކިޔާ ރަށެއްގައި، ރަމަލިންގަމް އެލިއާސް ވައްލާލާރ އުފަންވެވަޑައިގަތީ 1823 ވަނަ އަހަރުގެ އޮކްޓޯބަރު މަހުގެ 5 ވީ ހުކުރު ދުވަހުގެ ހަވީރު 5:54 ގައެވެ.
ވައްލާލާރުގެ ބައްޕަގެ ނަމަކީ ރަމަޔާ، އަދި މަންމަގެ ނަމަކީ ޗިންނަމާއީ އެވެ. ފާދިރީ ރަމަޔާއަކީ މާޅޮހުގެ އެކައުންޓެންޓެއްގެ އިތުރުން ކުޑަކުދިންނަށް ކިޔަވައިދޭ މުދައްރިސެކެވެ. މަންމަ ޗިންނަމާއީ ގެ ބަލަހައްޓައި ދަރިން ތަރުބިއްޔަތު ކުރިއެވެ. ވައްލަލާރުގެ ބައްޕަ ރަމަޔާ އަވަހާރަވީ އޭނާ އުފަންވިތާ ހަވަނަ މަހުގައެވެ. މަންމަ ޗިންނަމާއީ، ދަރިންގެ ތަޢުލީމާއި މުސްތަޤްބަލަށް ރިޢާޔަތްކޮށް، އިންޑިއާގެ ޗެންނާއީއަށް ދިޔައެވެ. ވައްލާލާރުގެ ދޮށީ ބޭބެ ސަބާޕަތީ ކިޔަވަމުން ދިޔައީ ކާންޗިޕޫރަމްގެ ޕްރޮފެސަރު ސަބާޕަތީގެ ދަށުންނެވެ. އޭނާ ވެގެން ދިޔައީ މަހާނަ ވާހަކަތަކުގެ މާސްޓަރަކަށެވެ. ޑިސްކޯސްތަކަށް ދިއުމުން ލިބުނު ފައިސާ އޭނާ ބޭނުންކުރީ އާއިލާގެ ދިރިއުޅުން ހޯދުމަށެވެ. ސަބާޕަތީ އަމިއްލައަށް ތައުލީމު ދެއްވީ އޭނާގެ ދޮށީ ކޮއްކޮ ރަމަލިންގަމް އެވެ. ފަހުން އޭނާ ކިޔަވާފައިވާ މުދައްރިސް ކާންޗިޕޫރަމް ޕްރޮފެސަރު ސަބާޕަތީގެ ދަށުން ކިޔަވަން ފޮނުއްވިއެވެ.
އެނބުރި ޗެންނާއީއަށް ދިޔަ ރަމަލިންގަމް ގިނައިން ޒިޔާރަތް ކުރައްވަނީ ކަންޑަސަމީ ފައްޅިއަށެވެ. އޭނާ އުފާވެވަޑައިގަތީ ކަނޑަކޮއްޓަމްގައި މުރުގަން މާތްރަސްކަލާނގެއަށް އަޅުކަން ކުރެއްވުމުންނެވެ. ޒުވާން އުމުރުގައި މާތްރަސްކަލާނގެއާ ބެހޭ ލަވަތައް ހަދައި ކިޔައިދިނެވެ. ސްކޫލަށް ނުދާ ރަމަލިންގަމް އަށް ފާޑުކިޔާފައިވަނީ އޭނާގެ ބޮޑުބޭބެ ސަބާޕަތީ އެވެ. އެކަމަކު ރަމަލިންގަމް އޭނާގެ ބޮޑުބޭބެގެ ވާހަކައެއް އަޑުއަހާފައެއް ނުވެއެވެ. އެހެންކަމުން ސަބާޕަތީ ވަނީ އޭނާގެ އަންހެނުން ޕަޕަތީ އައްމާލް އަށް ރަމަލިންގަމަށް ކާބޯތަކެތި ދިނުން ހުއްޓާލުމަށް ހަރުކަށިކޮށް އަމުރުކޮށްފަ އެވެ. ރަމަލިންގަމް އޭނާގެ ލޮބުވެތި ބޮޑުބޭބެގެ އެދުމަށް އެއްބަސްވެ ގޭގައި މަޑުކޮށް ކިޔަވަން ވައުދުވިއެވެ. ރަމަލިންގަމް މަޑުކުރީ ގޭގެ މަތީ ކޮޓަރީގައެވެ. ކެއުމުގެ ވަގުތުތައް ފިޔަވައި އެހެން ވަގުތުތަކުގައި ކޮޓަރީގައި މަޑުކޮށް، މާތްރަސްކަލާނގެއަށް އަޅުކަންކުރުމުގައި ހީވާގިކަމާއެކު އުޅެމުން ދިޔައެވެ. އެއްދުވަހަކު ފާރުގައި ހުރި ލޯގަނޑުން އޭނާ އުފާވެފައި ލަވަކިޔަމުން ދިޔައީ މާތްالله އޭނާއަށް ފާޅުވެވަޑައިގެންނެވި ކަމަށް ގަބޫލުކޮށްގެންނެވެ.
ކުރިން މައިތޮލޮޖީއާ ބެހޭ ދަރުސްތައް ދެއްވަމުން ގެންދެވި އޭނާގެ ބޮޑުބޭބެ ސަބާޕަތީ އަށް ސިއްހީ ހާލަތު ގޯސްވުމުގެ ސަބަބުން އޭނާ އެއްބަސްވި ދަރުސްގައި ބައިވެރިވެވޭ ގޮތެއް ނުވިއެވެ. އެހެންކަމުން އޭނާގެ ދޮށީ ކޮއްކޮ ރަމަލިންގަމް ގާތު އެދުނީ ދަރުސް ބާއްވަން އޮތް ތަނަށް ގޮސް ބައެއް ލަވަތައް ކިޔައިގެން އޭނާއަށް އަންނަން ނުކުޅެދުންތެރިކަން ފުއްދައިދިނުމަށެވެ. އެގޮތަށް ރަމަލިންގަމް އެތަނަށް ދިޔައެވެ. އެދުވަހު ސަބާޕަތީގެ ދަރުސް އަޑުއަހަން ގިނަ އަދަދެއްގެ މީހުން އެއްވެފައި ތިއްބެވެ. ރަމަލިންގަމް އޭނާގެ ބޮޑުބޭބެ ކިޔައިދިން ގޮތަށް ބައެއް ލަވަތައް ކިޔައިދިނެވެ. މިއަށްފަހު އެތަނަށް އެއްވެ ތިބި މީހުން ވަރަށް ގިނައިރު ގަދައަޅައި ބުނަމުން ދިޔައީ އޭނާ ރޫޙާނީ ދަރުސެއް ދެއްވުމަށެވެ. އެހެންކަމުން ރަމަލިންގަމް ވެސް އެއްބަސްވިއެވެ. ދަރުސް ކުރިއަށް ގެންގޮސްފައިވަނީ ރޭގަނޑު ދަންވަރުގައެވެ. އެންމެން ތިބީ ހައިރާންވެ ޝުކުރުވެރިވެފައެވެ. މިއީ އޭނާގެ ފުރަތަމަ ދަރުސް އެވެ. އޭރު އޭނާގެ އުމުރުން ނުވަ އަހަރެވެ.
ރާމަލިންގަމް އަޅުކަން ކުރަން ފެށީ އުމުރުން ބާރަ އަހަރުގައި ތުޅާދޫގައެވެ. އޭނާ ދިރިއުޅުއްވާ ހަތްވަޅުގެ ސަރަހައްދުން ކޮންމެ ދުވަހަކު ތުޅާދޫއަށް ހިނގައިގަތެވެ. ގިނަ ބައެއްގެ ބާރުއެޅުމަށް ފަހު ރަމަލިންގަމް ކައިވެންޏަށް އެއްބަސްވީ އުމުރުން ހަތްދިހަ ހަތް އަހަރުގައެވެ. އޭނާ ކައިވެނި ކުރީ އޭނާގެ ކޮއްކޮ އުއްނަމުލައިގެ އަންހެން ދަރިފުޅު ތަނަކޯޑީއާއެވެ. ފިރިމީހާއާއި އަނބިމީހާވެސް އާއިލީ ދިރިއުޅުމުގައި ބައިވެރިނުވެ މާތްالله ގެ ފިކުރުގައި ޣަރަޤުވެފައި ތިއްބެވެ. އަނބިކަނބަލުން ތަނަކޯޑީގެ ރުހުމާއެކު ކައިވެނީގެ ދިރިއުޅުން އެއް ދުވަހެއްގެ ތެރޭގައި ފުރިހަމަވެގެންދެއެވެ. އަނބިކަނބަލުންގެ ރުހުމާއެކު ވަލަލާރ ކުރިއަށް ގެންދަވަނީ މަރުނުވާކަން ހޯދުމަށް ކުރާ މަސައްކަތެވެ. ރަމަލިންގަމް ބޭނުންވީ ޢިލްމުގެ ތެރެއިން ޙަޤީޤީ ކަލާނގެ އެނގެން. އެހެންކަމުން 1858 ވަނަ އަހަރު ޗެންނާއީ ދޫކޮށް ގިނަ ފައްޅިތަކަށް ޒިޔާރަތްކޮށް ޗިދަމްބަރަމް ކިޔާ ސިޓީއަކަށް ވަޑައިގެންނެވިއެވެ. ޗިދަމްބަރަމްގައި ވައްލާލާ ފެނިވަޑައިގެން، ތުޅާދޫ ނަމަކަށް ކިޔާ ކަރަންގުޒީ ކިޔާ ރަށެއްގެ އެޑްމިނިސްޓްރޭޓަރު އޭނާގެ ރަށާއި އޭނާގެ ގެއަށް އައިސް މަޑުކުރުމަށް އެދިވަޑައިގަތެވެ. ލޯބިން ބަނދެވިފައިވާ ވައްލާލާރު ތުޅާދޫ ގެކޮޅުގައި ނުވަ އަހަރު މަޑުކުރި އެވެ.
ހަގީގީ ކަލާނގެ ހުންނަނީ އަހަރެމެންގެ ބޮލުގައި ސިކުނޑީގައި، ކުޑަ އެޓޮމެއްގެ ގޮތުގައެވެ. އެ ކަލާނގެ އަލިކަން ބިލިއަން އިރުގެ އަލިކަމާ އެއްވަރެވެ. އެހެންކަމުން އަޅުގަނޑުމެންގެ ތެރޭގައިވާ އަލިކަން ކަމުގައިވާ ކަލާނގެ އާންމު ރައްޔިތުންނަށް ވިސްނޭތޯ، ވައްލަލާރު ބޭރުގައި ދިއްލާއެއް ބަހައްޓައި، އަލިކަމުގެ ސިފައިގައި އެއަށް ތައުރީފު ކުރެއްވިއެވެ. ސަތުޔާ ދަރުމަޗަލައި ކައިރީގައި އަލިކަމުގެ ފައްޅިއެއް އަޅަން ފެށީ 1871 ވަނަ އަހަރު ކަމަށާއި ގާތްގަނޑަކަށް ހަ މަސް ދުވަހުގެ ތެރޭގައި ނިމުނު ފައްޅިއަށް 'ޙިކުމަތުގެ މަޖިލިސް' ގެ ނަން ދިނެވެ. އަޅުގަނޑުމެންގެ ސިކުނޑީގައި ހުންނަ ބޮޑު ޢިލްމެއްގެ ގޮތުގައި އަލިކަމުގެ ސިފައިގައި ދިރިއުޅުއްވާ ކަލާނގެއަށްޓަކައި ވަޑަލޫރު ކިޔާ ރަށެއްގައި ފައްޅިއެއް ބިނާކުރެއްވިއެވެ. އަސްލު ކަލާނގެއަކީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ބޮލުގައި ޢިލްމު ކަމުގައިވާއިރު، އެކަން ނުވިސްނޭ މީހުންނަށް ދުނިޔޭގައި ފައްޅިއެއް ބިނާކުރައްވައި، އެ ފައްޅީގައި ދިއްލާއެއް ދިއްލައި، އެ ދިއްލަކީ ކަލާނގެއެއްގެ ގޮތުގައި ވިސްނައި، އެ ދިއްލާއަށް އަޅުކަން ކުރުމަށް ވިދާޅުވިއެވެ. އެގޮތަށް އަޅުގަނޑުމެންގެ ޚިޔާލުތައް އެއްކޮށްލުމުން، އަޅުގަނޑުމެންގެ ބޮލުގައި ޢިލްމު ކަމުގައިވާ ކަލާނގެ ތަޖުރިބާ ކުރެވެއެވެ.
1873 ވަނަ އަހަރުގެ 10 ވަނަ މަހުގެ 20 ވަނަ ދުވަހު އަންގާރަ ދުވަހުގެ ހެނދުނު އަށް ޖަހާއިރު މެއްޓޫކުއްޕަމް ޓައުންގެ ސިއްދީ ވަލަކަމް ކިޔާ އިމާރާތުގެ ކުރިމަތީގައި ދިދައެއް އުފުއްލަވައި ދިގު ދަރުސެއް ދެއްވިއެވެ އެއްވެ ތިބި މީހުންނަށް. އެ ދަރުސަށް ކިޔަނީ 'އިންތިހާއަށް ބޮޑު އުނގަންނައިދިނުން' އެވެ. މި ދަރުސް އިންސާނާ އަބަދުވެސް އުފަލުގައި ހުރުމަށް މަގުދައްކައިދެއެވެ. އިންސާނާގެ ކިބައިގައި އުފެދޭ އެތައް ސުވާލުތަކަކަށް ޖަވާބުދެއެވެ. ދަރުސަކީ އަހަރެމެންގެ ޚުރާފާތްތައް މުގުރާލުމެވެ. އޭނާ ވިދާޅުވާ ގޮތުގައި ހަގީގީ ގޮތަކީ ގުދުރަތުގެ ހަގީގަތް އެގޮތުގައި ދެނެގަނެ ތަޖުރިބާ ކުރުމެވެ. ހަމައެކަނި އެކަންޏެއް ނޫނެވެ. އަޅުގަނޑުމެން ވިސްނާފައި ނުވާ އެތައް ސުވާލުތަކެއް ޚުދު ވައްލަލާރ ވެސް ކުރައްވައި އެ ސުވާލުތަކަށް ޖަވާބު ދެއްވާފައިވެ އެވެ. އެ ސުވާލުތައް ތިރީގައި މިވަނީއެވެ:.
ކަލާނގެއަކީ ކޮބައި ހެއްޔެވެ؟ ކޮބާ މާތްالله؟ ކަލާނގެ އެއްބައެއްތޯ ނުވަތަ އެތައް ބަޔަކު ހެއްޔެވެ؟ މާތްރަސްކަލާނގެއަށް އަޅުކަން ކުރަންވީ ކީއްވެގެން ހެއްޔެވެ؟ އަހަރެމެން މާތްالله އަށް އަޅުކަން ނުކޮށްފިނަމަ ވާނީ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟ ސުވަރުގެ ކިޔާ އެއްޗެއް އެބައޮތް ހެއްޔެވެ؟ އަހަރެމެން މާތްރަސްކަލާނގެއަށް އަޅުކަން ކުރަންވީ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟ ކަލާނގެ އެއްބައެއްތޯ ނުވަތަ އެތައް ބަޔަކު ހެއްޔެވެ؟ މާތްاللهގެ އަތާއި ފައި ހުންނެވި ހެއްޔެވެ؟ އަހަރެމެންނަށް މާތްالله އަށްޓަކައި އެއްވެސް ކަމެއް ކޮށްދެވިދާނެ ހެއްޔެވެ؟ މާތްރަސްކަލާނގެ ހޯދުމަށް އެންމެ ފަސޭހަ ގޮތަކީ ކޮބައިތޯއެވެ؟ ގުދުރަތުގައި މާތްالله ކޮބައި ހެއްޔެވެ؟ އަމަރުނުވާ ސިފައަކީ ކޮން ސިފައެއް ހެއްޔެވެ؟ އަޅުގަނޑުމެންގެ ޢިލްމު ޙަޤީޤީ ޢިލްމަކަށް ބަދަލުކުރާނީ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟ އަޅުގަނޑުމެން ސުވާލުކޮށް ޖަވާބު ހޯދާނީ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟ އަޅުގަނޑުމެންނަށް ހަގީގަތް ފޮރުވަނީ ކޮން އެއްޗެއް ހެއްޔެވެ؟ މަސައްކަތެއް ނުކޮށް މާތްاللهގެ ކިބައިން އެއްވެސް އެއްޗެއް ލިބިދާނެ ހެއްޔެވެ؟ ޙަޤީޤީ ކަލާނގެ ދެނެގަތުމުގައި ދީން ބޭނުންތެރި ހެއްޔެވެ؟
ދިދަ އުފުލުމަށްފަހު ދެން ހިނގި ހަރަކާތަކީ، ތަމަޅަ މަހު ކާރްތިގައިގައި، ފެސްޓިވަލް ފާހަގަކުރާ ދުވަހު، އޭނާގެ ކޮޓަރީގައި އަބަދުވެސް އަނދާ ހުންނަ ދީޕާ ދިއްލާ ނަގައި، ކުރިމަތީގައި ބަހައްޓާފައި ވެއެވެ އެ ގެކޮޅެވެ. 1874 ވަނަ އަހަރުގެ ތައި މަހުގެ 19 ވަނަ ދުވަހު، އެއީ ޖެނުއަރީ މަހު، އިންޑިއާގެ ފަލަކީ ޢިލްމުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ޕޫސަމް ތަރި ދުވަހު ވައްލާލާރ އެންމެންނަށް ބާއްޖަވެރިކަން ދެއްވިއެވެ. ވައްލާލާ މެންޝަން ރޫމަށް ވަދެގެން ދިޔައީ ރޭގަނޑު ދަންވަރުގައެވެ. އޭނާގެ އެދުމުގެ މަތިން އޭނާގެ މުހިއްމު މުދައްރިސުން ކަމަށްވާ ކަލްޕައްޓޫ އައިޔާ އާއި ތޮޒުވުރު ވެލާޔޫދަމް ވަނީ ބަންދުކޮށްފައިވާ ކޮޓަރީގެ ދޮރު ބޭރުން ތަޅުލާފައެވެ.
އެދުވަހުން ފެށިގެން ވަލަލާރ އަކީ އަޅުގަނޑުމެންގެ ޖިސްމާނީ ލޮލަށް ފޯމެއްގެ ގޮތުގައި ނުފެނުނު ނަމަވެސް، ޢިލްމު އުފެދުމަށްޓަކައި އިލާހީ އަލިކަމެއް ކަމުގައި ވެފައިވެއެވެ. އަޅުގަނޑުމެންގެ ޖިސްމާނީ ލޮލުގައި ޢިލްމުގެ ހަށިގަނޑު ފެނުމުގެ ބާރެއް ނެތުމުން، އަބަދުވެސް އަދި ކޮންމެ ތަނެއްގައިވެސް ހުންނެވި އަޅުގަނޑުމެންގެ ވެރިރަސްކަލާނގެ އެ ލޮލަށް ނުފެނެއެވެ. ޢިލްމުގެ ހަށިގަނޑަކީ އިންސާނާގެ ލޮލަށް ފެންނަ ސްޕެކްޓްރަމްގެ ރާޅު ދިގުމިނުން ބޭރުގައިވާ އެއްޗަކަށް ވާތީ، އަޅުގަނޑުމެންގެ ލޮލަށް އެކަން ނުފެނެއެވެ. ވަލަލާރ، އޭނާއަށް އެނގޭ ގޮތުގައި، ފުރަތަމަ އޭނާގެ އިންސާނީ ހަށިގަނޑު ސާފު ހަށިގަނޑަކަށް ބަދަލުކޮށް، ދެން އޯމް ކިޔާ އަޑުގެ ހަށިގަނޑަކަށް، ދެން ދާއިމީ ޢިލްމުގެ ހަށިގަނޑަކަށް ބަދަލުކޮށް، އޭނާ އަބަދުވެސް އަހަރެމެންނާއެކު ހުރެ، އޭނާގެ ނިޢުމަތް ދެއްވައެވެ.