ပိုၼ်းဝႃႇလႃႇလႃႇ - ပိုၼ်းၵူၼ်းၵေႃႉဢၼ်ဢွင်ႇပေႉတၢႆ။
ၵွပ်ႈသင်လႄႈ ႁဝ်းထုၵ်ႇလီဢၢၼ်ႇပိုၼ်း ဝႃႇလႃႇလႃႇ၊ ပိုၼ်းၸႅတ်ႈၸၢင်ႇ ၵူၼ်းၵေႃႉဢၼ်ဢွင်ႇပေႉတၢႆ။ ၸဝ်ႈပၢႆးသၢႆႊ ဢၼ်ၸႅတ်ႈၸၢင်ႇ ဢၼ်ႁႃႁၼ်လႆႈ လၢႆးတၢင်း တႃႇၵူၼ်းႁဝ်း တေယူႇသဝ်းလႆႈ လူၺ်ႈဢမ်ႇတၢႆ။ ၵေႃႉဢၼ်ႁႃႁၼ် ပၢႆးသၢႆႊ ဢၼ်ႁဵတ်းႁႂ်ႈ တူဝ်ၵူၼ်းႁဝ်း ပဵၼ်မႃး တူဝ်ဢၼ်ဢမ်ႇတၢႆလႆႈၼၼ်ႉ။ ၵေႃႉဢၼ် ပိၼ်ႇပၢႆႇ တူၼ်တူဝ်ၵူၼ်း ႁႂ်ႈပဵၼ် တူၼ်ႈပၺ်ႇၺႃႇ။ ၵေႃႉဢၼ်လၢတ်ႈၼႄသဵၼ်ႈတၢင်း တႃႇႁဝ်းတေယူႇလႆႈ ဢမ်ႇတၢႆ။ ၵေႃႉဢၼ်လႆႈႁူပ်ႉထူပ်း လွင်ႈမၢၼ်ႇမႅၼ်ႈသၽႃႇဝ ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈသေ လၢတ်ႈၼႄဝႃႈ ႁၢင်ႈၽၢင်ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ ဢၼ်ဢမ်ႇတၢႆလႆႈၼၼ်ႉ ပဵၼ်သင် မၼ်းၸဝ်ႈမီးတီႈလႂ်။ ၵေႃႉဢၼ်ဢဝ်လွင်ႈယုမ်ႇၽိတ်းၵူႈလွင်ႈလွင်ႈ ဢွၵ်ႇပႅတ်ႈသေ ဢဝ်တၢင်းႁူႉႁဝ်းသေ ထၢမ်ၵူႈလွင်ႈလွင်ႈသေ လႆႈတၢင်းႁူႉဢၼ်ၸႅတ်ႈၸၢင်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ၸိုဝ်ႈၽူႈလူင်ႉလႅၼ်ႇပၢႆးသၢႆႊ ဢၼ်ၸႅတ်ႈၸၢင်ႇ - ရႃႇမလိင်ႇၵမ်ႇ ၸိုဝ်ႈဢၼ်ၵူၼ်းႁၵ်ႉၶဝ် ႁွင်ႉမၼ်း - ဝႃႇလႃႇလႃႇ။ ပီႊၵိူတ်ႇ - 1823 ပီႊဢၼ်တူဝ်ၶိင်းလႅၵ်ႈလၢႆႈပဵၼ်တူဝ်ၶိင်း ဢၼ်မီးသၢႆလႅင်း - 1874 တီႈၵိူတ်ႇ - မိူင်းဢိၼ်းတီးယႃး၊ လွင်ႈဢွင်ႇမၢၼ် - ၵေႃႉဢၼ်ႁႃႁၼ်ဝႃႈ ၵူၼ်းႁဝ်းၵေႃႈ ၸၢင်ႈထိုင်လႆႈ ၸၼ်ႉထၢၼ်ႈၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ ဢမ်ႇတၢႆလႆႈၼႆသေ လႆႈၸၼ်ႉထၢၼ်ႈၼၼ်ႉ။ တီႈမိူင်းဢိၼ်းတီးယႃး မိူင်းတႆး တီႈဝဵင်းမႃႇရူႇတူႇ ဢၼ်မီးၽၢႆႇႁွင်ႇဝဵင်းၸိတ်ႉတမ်ႇပႃႇရမ်ႇ သဝ်းလၵ်းၼၼ်ႉ ရႃႇမႃႇလိင်ႇၵမ်ႇ ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ ဝႃႇလႃႇလႃႇၼၼ်ႉ ၵိူတ်ႇမိူဝ်ႈဝၼ်းဢႃးတိတ်ႉ လိူၼ်ဢွၵ်ႇထူဝ်ႇပႃႇ 5 ဝၼ်း ပီႊ 1823 ယၢမ်းဝၢႆးဝၼ်း 5:54 မူင်း။
ဝႃႇလႃႇလႃႇ ၸိုဝ်ႈပေႃႈ ပဵၼ် ရႃႇမၢႆယႃႇ လႄႈ မႄႈမၼ်း ပဵၼ် ၶိၼ်ႇၼမ်ႇမၢႆ။ ပေႃႈရႃႇမၢႆယႃႇၼႆႉ ပဵၼ်ၽူႈၼပ်ႉသွၼ်ႇ ဝဵင်းမႃႇရူႇတူး လႄႈ ပဵၼ်မေႃသွၼ် ဢၼ်ပူင်သွၼ်ပၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ။ မႄႈၸိၼ်ႇၼမၢႆႇ ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ၼႃႈႁိူၼ်းသေ လဵင်ႉလုၵ်ႈလၢင်းမၼ်း။ ပေႃႈ ဝႃႇလႃႇလႃႇ ရႃႇမၢႆႇယႃႇ လႆႈလူႉသဵင်ႈၵႂႃႇ ဝၢႆးသေ ၵိူတ်ႇမႃး လိူၼ်ႁူၵ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မႄႈၸိၼ်ႇၼမၢႆႇ ဝူၼ်ႉထိုင်ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ လႄႈ မိူဝ်းၼႃႈလုၵ်ႈလၢင်းမၼ်းသေ ၵႂႃႇတီႈဝဵင်းၶျႅၼ်ႇၼီႇ မိူင်းဢိၼ်းတီးယႃး။ ဝႃႇလႃႇလႃႇ ပီႈဢၢႆႈလူင် သႃႇပႃႇပႃႇတီႇ လႆႈႁဵၼ်းလိၵ်ႈ တီႈၶူးသွၼ်လူင် သႃႇပႃႇပႃႇတီႇ ဝဵင်းၵၼ်ႇၸီႇပူဝ်ႇရမ်ႇ။ မၼ်းပဵၼ်မႃး ၽူႈလူင်ႉလႅၼ်ႇ ၽၢႆႇလၢတ်ႈၵႂၢမ်း ဢႅပ်ႇပီႇယႃႇ။ ငိုၼ်းဢၼ်မၼ်းလႆႈမႃး တီႈပၢင်တၢၼ်ႈၶႆႈၼၼ်ႉ မၼ်းဢဝ်ၵႂႃႇၵမ်ႉၸွႆႈ ၼႃႈႁိူၼ်းမၼ်း။ ၸဝ်ႈသႃႇပႃႇတီႇ တူဝ်ၵဝ်ႇ လႆႈပၼ်ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ ပီႈဢၢႆႈမၼ်း ရႃႇမႃႇလိင်ႇၵမ်ႇ။ ဝၢႆးၼၼ်ႉ မၼ်းၸဝ်ႈ သူင်ႇမၼ်းၸဝ်ႈ ၵႂႃႇႁဵၼ်းတီႈ တႂ်ႈၶူးသွၼ် ဢၼ်မၼ်းယၢမ်ႈႁဵၼ်းၸွမ်းၵၼ် ဢၼ်ပဵၼ် ၶူးသွၼ်လူင် ၵၼ်ႇၸီႇပူဝ်ႇရမ်ႇ သႃႇပႃႇပတ်ႉတီႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ရႃႇမႃႇလိင်ႇၵမ်ႇ ဢၼ်ပွၵ်ႈမႃးၶိုၼ်း ဝဵင်းၶျႅၼ်ႇၼီႇၼၼ်ႉ ၵႆႉၵႂႃႇလႄႇ ၵျွင်းၵၼ်ႇတသႃႇမီႇ၊ မၼ်းၸဝ်ႈ လႆႈမူၼ်ႈသိူဝ်း ၼပ်ႉယမ် ၸဝ်ႈမူႇရၵၼ်ႇ တီႈဝဵင်းၵၼ်ႇတႃႇၵူတ်ႉ။ မၼ်းၸဝ်ႈ တႅမ်ႈၵႂၢမ်း ႁွင်ႉၵႂၢမ်း လွင်ႈ ထႃႇဝရႃႉ ၽြႃး မိူဝ်ႈ ဢၼ် မၼ်းၸဝ်ႈ တိုၵ်ႉ လဵၵ်ႉ ၼၼ်ႉ ဢေႃႈ။ ရႃႇမႃႇလိင်ႇၵမ်ႇ ဢၼ်ဢမ်ႇၵႂႃႇႁူင်းႁဵၼ်း ဢမ်ႇယူႇႁိူၼ်းၼၼ်ႉ လႆႈထုၵ်ႇ ပီႈဢၢႆႈလူင်မၼ်း သႃႇပႃႇတီႇ သႄႉသွမ်း။ ၵူၺ်းၵႃႈ ရႃႇမလိင်ႇၵမ်ႇ ဢမ်ႇထွမ်ႇၵႂၢမ်းပီႈဢၢႆႈလူင်မၼ်း။ ၵွပ်ႈၼၼ် သႃႇပႃႇတီႇ ၸီႉသင်ႇ မေးမၼ်း ပႃႇပႃႇတီႇဢမ်ႇမႃႇလ် ႁၢဝ်ႈႁၢဝ်ႈႁႅင်းႁႅင်းဝႃႈ ႁႂ်ႈၵိုတ်းယိုတ်း လွင်ႈပၼ်တၢင်းၵိၼ် တီႈရႃႇမႃႇလိင်ႇၵမ်ႇ။ ရႃႇမႃႇလိင်ႇၵမ်ႇ ၽွမ်ႉၸွမ်း ၶေႃႈယွၼ်း ပီႈဢၢႆႈလူင် ဢၼ်မၼ်းႁၵ်ႉၼၼ်ႉသေ ပၼ်ၵႂၢမ်းမၼ်ႈဝႃႈ တေယူႇတီႈႁိူၼ်းသေ လဵပ်ႈႁဵၼ်း။ ရႃႇမလိင်ႇၵမ်ႇ ယူႇတီႈႁွင်ႈၼိူဝ်ႁိူၼ်း။ လိူဝ်သေ ၶၢဝ်းၵိၼ်ၶဝ်ႈယဝ်ႉ မၼ်းၸဝ်ႈ ယူႇၼႂ်းႁွင်ႈ တၢင်ႇၶၢဝ်းယၢမ်းသေ တူင်ႉၼိုင် ၼပ်ႉယမ်ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ။ ဝၼ်းၼိုင်ႈ ၼႂ်းမၢၼ်ႇဢၼ်မီးတီႈၽႃၼၼ်ႉ မၼ်းၸၢႆး ၸူမ်းသိူဝ်းသေ ႁွင်ႉၵႂၢမ်း ယုမ်ႇယမ်ဝႃႈ ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ မႃးၼႄတူဝ်မၼ်းၸၢႆးၼႆယဝ်ႉ။
ပီႈဢၢႆႈလူင်မၼ်း သႃႇပႃႇတီႇ ဢၼ်ယၢမ်ႈပၼ်ပၢင်တၢၼ်ႈၶႆႈ လွင်ႈဢပုမ်ႇၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉပၢႆးယူႇလီဢမ်ႇလီလႄႈ ဢမ်ႇၸၢင်ႈမႃးၶဝ်ႈႁူမ်ႈပၢင်တၢၼ်ႈၶႆႈ ဢၼ်မၼ်းလႆႈၸႂ်ၵၼ်ဝႆႉၼၼ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ် မၼ်းၸင်ႇယွၼ်းႁႂ်ႈ ပီႈဢၢႆႈမၼ်း ရႃႇမႃႇလိင်ႇၵမ်ႇ ၵႂႃႇတီႈဢၼ်တေၸတ်းႁဵတ်းပၢင်တၢၼ်ႈၶႆႈၼၼ်ႉသေ ႁွင်ႉၵႂၢမ်းၵမ်ႈၽွင်ႈ တႃႇတေၵႄႈလိတ်ႈပၼ် လွင်ႈဢၼ်မၼ်းဢမ်ႇၸၢင်ႈမႃးၼၼ်ႉ။ ၸွမ်းၼင်ႇၼၼ်ႉ ရႃႇမလိင်ႇၵမ်ႇ ၵႂႃႇတီႈၼၼ်ႈ။ ဝၼ်းၼၼ်ႉ ၵူၼ်းတင်းၼမ် လႆႈမႃးထွမ်ႇ ၶေႃႈသင်ႇသွၼ် သႃႇပႃႇတီႇ တင်းၼမ်တင်းလၢႆ။ ရႃႇမလိင်ႇၵမ်ႇ ႁွင်ႉၵႂၢမ်းၵမ်ႈၽွင်ႈ ၸွမ်းၼင်ႇ ပီႈဢၢႆႈမၼ်း လၢတ်ႈၼႄမၼ်းၼၼ်ႉ။ ဝၢႆးသေၼႆႉ ၵူၼ်းၸိူဝ်းဢၼ်မႃးၸူႉတုမ်ၵၼ်တီႈၼၼ်ႈၼၼ်ႉ ၶတ်းၸႂ်ႁိုင်ၼၢၼ်းဝႃႈ ႁႂ်ႈမၼ်းၸဝ်ႈ မွၵ်ႇလၢတ်ႈၶေႃႈၵႂၢမ်း ၽၢႆႇဝိၺဵၼ်ႇ။ ၵွပ်ႈၼၼ် ရႃႇမလိင်ႇၵမ်ႇၵေႃႈ ၽွမ်ႉၸွမ်း။ ပၢင်တၢၼ်ႈၶႆႈၼႆႉ ၸတ်းႁဵတ်းမိူဝ်ႈၵၢင်ၶမ်ႈဝၢႆးဝၼ်း။ ၵူၼ်းတင်းသဵင်ႈ ဢွၼ်ၵၼ် ဢၢမ်း လႄႈ ၼပ်ႉယမ်ၵၼ်။ ၼႆႉပဵၼ်ပၢင်တၢၼ်ႈၶႆႈမၼ်းၸဝ်ႈ ပွၵ်ႈဢွၼ်တၢင်းသုတ်း။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ဢႃႇယုမၼ်းၸဝ်ႈ မီး 9 ၶူပ်ႇ၊
ရႃႇမလိင်ႇၵမ်ႇၼႆႉ တႄႇၼပ်ႉယမ် မိူဝ်ႈဢႃႇယု သိပ်းသွင်ၶူပ်ႇ တီႈဝဵင်းသီႇရူဝ်ႇ။ မၼ်းယၢမ်ႈလုၵ်ႉတီႈ ဢွင်ႈတီႈ ႁူးၼမ်ႉၸဵတ်း ဢၼ်မၼ်းယူႇၼၼ်ႉ ပႆၵႂႃႇ တီႈသီႇပေႃႉ ၵူႊဝၼ်း။ ၸွမ်းၼင်ႇ ၵူၼ်းတင်းၼမ် တိုၵ်းသူၼ်းၼၼ်ႉသေ ရႃႇမႃႇလိင်ႇၵမ်ႇ လႆႈၸႂ် တႃႇတေၵူပ်ႉၵူႈၵၼ် မိူဝ်ႈဢႃႇယု လႆႈသဝ်းၸဵတ်းပီႊၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မၼ်းဢဝ် လုၵ်ႈယိင်း ၼွင်ႉယိင်းမၼ်း ဢူၼ်းၼႃႇမူႇလၢႆႇ ဢၼ်ပဵၼ် သၼႃႇၵူဝ်ႇတီႇၼၼ်ႉ ပဵၼ်မေးမၼ်း။ ၽူဝ်မေးတင်းသွင်ၵေႃႉ ဢမ်ႇၶဝ်ႈပႃးၼႂ်းၸၢတ်ႈပၢၼ်ၼႃႈႁိူၼ်းသေ လႆႈၸူမ်ၼမ်ႉၵႂႃႇၼႂ်းတၢင်းဝူၼ်ႉၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ။ လူၺ်ႈလွင်ႈၽွမ်ႉၸႂ် မေးမၼ်း သၼႃႇၵူဝ်ႇတီႇသေ ၸၢတ်ႈပၢၼ် ၼႃႈႁိူၼ်း လႆႈယဝ်ႉတူဝ်ႈၵႂႃႇ ၼႂ်းဝၼ်းလဵဝ်ၵွႆး။ လူၺ်ႈလွင်ႈၽွမ်ႉၸႂ် မေးမၼ်းသေ ဝႃႇလႃႇလႃႇ သိုပ်ႇၶတ်းၸႂ် တႃႇတေလႆႈ လွင်ႈဢမ်ႇတၢႆၼၼ်ႉယူႇ။ ရႃႇမလိင်ႇၵမ်ႇ ၶႂ်ႈႁူႉၸၵ်း ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ ဢၼ်တႄႉ လူၺ်ႈတၢင်းႁူႉ။ ၵွပ်ႈၼႆ မိူဝ်ႈပီႊ ၁၈၅၈ ၼၼ်ႉ မၼ်းၸဝ်ႈ လုၵ်ႉတီႈ ဝဵင်းၶျႅၼ်ႇၼီႇသေ ၵႂႃႇလႄႇ ၵျွင်းၽြႃးလၢႆလၢႆတီႈသေ ႁွတ်ႈထိုင် ဝဵင်းဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ ၶျီႇတမ်ႇပႃႇရမ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈႁၼ် ဝႃႇလႃႇလႃႇ တီႈဝဵင်းၸိတ်ႉတမ်ႇပႃႇရမ်ႇၼၼ်ႉ ၽူႈၸတ်းၵၢၼ် ဝဵင်းဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ ၵႃႇရူင်ႇၵူႇၸီႇ ဢၼ်ၸိုဝ်ႈဝႃႈ သီႇရူဝ်ႇဝႅၼ်ႇၵႃႇတမ်ႇၼၼ်ႉ ယွၼ်းႁႂ်ႈမၼ်းမႃးယူႇတီႈဝဵင်းမၼ်း လႄႈ တီႈႁိူၼ်းမၼ်း။ ၵွပ်ႈပိူဝ်ႈ တၢင်းႁၵ်ႉမၼ်းၼၢင်း မတ်ႉဝႆႉလႄႈ ဝႃႇလႃႇလႃႇ လႆႈယူႇတီႈ ႁိူၼ်းသီႇရူဝ်ႇဝႅၼ်ႇၵႃႇတမ်ႇ တႃႇၶၢဝ်းတၢင်း 9 ပီႊ။
ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈဢၼ်တႄႉၼၼ်ႉ မၼ်းမီးဝႆႉၼႂ်းဢွၵ်းဢေႃ ၼႂ်းႁူဝ်ႁဝ်း မိူၼ်ၼင်ႇ ဢႅတ်ႇတမ်ႇဢွၼ်ႇဢၼ်ၼိုင်ႈ။ သၢႆလႅင်းၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈၼၼ်ႉ မိူၼ်ၵၼ်တင်း သၢႆလႅင်းတႃဝၼ်း ၼိုင်ႈလၢၼ်ႉလၢၼ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ် ၼင်ႇႁိုဝ် ၵူၼ်းၽဵၼ်ႈၽဵၼ်ႈၶဝ် တေပွင်ႇၸႂ် ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ ဢၼ်ပဵၼ်သၢႆလႅင်း ၼႂ်းတူဝ်ႁဝ်းၼၼ်ႉ ဝႃႇလႃႇလႃႇ ဢဝ်ၾႆးတမ်းဝႆႉ ၽၢႆႇၼွၵ်ႈသေ ယွင်ႈယေႃး ၼႂ်းႁၢင်ႈၽၢင်သၢႆလႅင်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မၼ်းၸဝ်ႈ တႄႇၵေႃႇသၢင်ႈ ၵျွင်းသၢႆလႅင်း ႁိမ်းသတ်ႉထႃႇထမ်ႇမၸလၢႆး မိူဝ်ႈပီႊ ၁၈၇၁ သေ တၢင်ႇၸိုဝ်ႈ ၵျွင်းဢၼ်ယဝ်ႉတူဝ်ႈၵႂႃႇ ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း ႁူၵ်းလိူၼ်ပၢႆၼၼ်ႉဝႃႈ ‘ၶွင်ႇသီႇပၺ်ႇၺႃႇ’ ၼႆယဝ်ႉ။ မၼ်းၸဝ်ႈ ႁဵတ်းၵျွင်းၽြႃး တီႈဝဵင်းဝႃႇတႃႇလူဝ်ႇ တႃႇၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ ဢၼ်ယူႇသဝ်း ၼႂ်းႁၢင်ႈၽၢင် သၢႆလႅင်း ႁႂ်ႈပဵၼ် တၢင်းႁူႉလူင် ၼႂ်းဢွၵ်းဢေႃႁဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈဢၼ်တႄႉၼၼ်ႉ ပဵၼ်တၢင်းႁူႉဢၼ်မီးၼႂ်းႁူဝ်ၸႂ်ႁဝ်းလႄႈ တွၼ်ႈတႃႇၸိူဝ်းဢၼ်ဢမ်ႇပွင်ႇၸႂ်လႆႈၼၼ်ႉ မၼ်းၸဝ်ႈႁဵတ်းၵျွင်းၽြႃးၼိူဝ်လိၼ်မိူင်းသေ ၸုတ်ႇၾႆးၼႂ်းၵျွင်းၽြႃးၼၼ်ႉသေ လၢတ်ႈဝႃႈ ႁႂ်ႈဝူၼ်ႉဝႃႈ ၾႆးၼၼ်ႉပဵၼ်ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈသေ ၼပ်ႉယမ်မၼ်း။ မိူဝ်ႈႁဝ်းဢဝ်ၸႂ်ႁဝ်း သႂ်ႇၸႂ်ဝႆႉၸိူင်ႉၼၼ်ၼၼ်ႉ ႁဝ်းတေလႆႈႁူပ်ႉထူပ်း ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ ဢၼ်ပဵၼ်တၢင်းႁူႉ ၼႂ်းႁူဝ်ၸႂ်ႁဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
မိူဝ်ႈဝၼ်းဢႃးတိတ်ႉ ယၢမ်းၵၢင်ၼႂ် 8 မူင်းၼၼ်ႉ မၼ်းၸဝ်ႈ ယုၵ်ႉၸွမ်ပိဝ် တီႈၼႃႈ ႁူင်းႁေႃ ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ သိတ်ႉထီႇဝႃႇလႃႇၵမ်ႇ တီႈဝဵင်းမႅတ်ႉတူႇပမ်ႇသေ ႁေႃးတြႃး ၶၢဝ်းယၢဝ်း တီႈၵူၼ်းမိူင်း ၸိူဝ်းမႃးၸူႉတုမ်ၵၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၶေႃႈသင်ႇသွၼ်ၼၼ်ႉ ႁွင်ႉဝႃႈ ‘ၶေႃႈသင်ႇသွၼ်လူင်’ ၼႆယဝ်ႉ။ ၶေႃႈသင်ႇသွၼ်ၼႆႉ ၸီႉၼႄတၢင်းပၼ်ၵူၼ်းႁဝ်း ႁႂ်ႈမီးတၢင်းသိူဝ်းၸႂ်တႃႇသေႇ။ မၼ်းတွပ်ႇပၼ်ၶေႃႈထၢမ် ဢၼ်ၵိူတ်ႇၶိုၼ်ႈမႃးၼႂ်းမိုဝ်းတင်းၼမ်။ ႁေႃးတြႃးၼႆႉ ပဵၼ်လွင်ႈၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇ လွင်ႈယုမ်ႇယမ်ၽိတ်းၽႅၵ်ႇႁဝ်း။ မၼ်းလၢတ်ႈဝႃႈ လၢႆးတၢင်းဢၼ်ၸိုဝ်ႈၸႂ်ႈၼၼ်ႉ တေလႆႈႁူႉၸၵ်း ႁူပ်ႉထူပ်း လွင်ႈမၢၼ်ႇမႅၼ်ႈ သၽႃႇဝ ဢၼ်ပဵၼ်ယူႇၼၼ်ႉ ၼႆယဝ်ႉ။ ဢမ်ႇၵႃးၵွႆး၊ တူဝ်ဝႃႇလႃႇလႃႇၼႆႉ မၼ်းယၢမ်ႈထၢမ်ၶေႃႈထၢမ် ဢၼ်ႁဝ်းၶႃႈ ဢမ်ႇပႆႇဝူၼ်ႉသေ တွပ်ႇပၼ်မႃးတင်းၼမ်။ ၶေႃႈထၢမ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၸိူင်ႉၼႆ-...
ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈပဵၼ်သင်? ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈမီးတီႈလႂ်၊ ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ ပဵၼ် ဢၼ်လဵဝ် ဢမ်ႇၼၼ် ဢၼ်ၼမ်။ ၵွပ်ႈသင်လႄႈ ႁဝ်းထုၵ်ႇလီၼပ်ႉယမ်ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ၊ ပေႃးႁဝ်းဢမ်ႇၼပ်ႉယမ်ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ တေပဵၼ်ၸိူင်ႉႁိုဝ်၊ မိူင်းၽီၸွင်ႇမီးယူႇႁႃႉ? ႁဝ်းထုၵ်ႇလီၼပ်ႉယမ်ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈၸိူင်ႉႁိုဝ်၊ ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ ပဵၼ် ဢၼ်လဵဝ် ဢမ်ႇၼၼ် ဢၼ်ၼမ်။ ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈမီးမိုဝ်းမီးတိၼ်ႁႃႉ? ႁဝ်းႁဵတ်းပၼ်ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈလႆႈႁႃႉ? လၢႆးႁႃၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ ဢၼ်ငၢႆႈသေပိူၼ်ႈ ပဵၼ်သင်? ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ မီးတီႈလႂ် ၼႂ်းသၽႃႇဝ၊ ႁၢင်ႈၽၢင်ဢၼ်လႂ် ပဵၼ်ႁၢင်ႈၽၢင်ဢၼ်ဢမ်ႇတၢႆလႆႈ၊ တေႁဵတ်းႁိုဝ်လႅၵ်ႈလၢႆႈတၢင်းႁူႉႁဝ်း ႁႂ်ႈပဵၼ်တၢင်းႁူႉဢၼ်ၸႅတ်ႈၸၢင်ႇ၊ တေႁဵတ်းႁိုဝ်ထၢမ်ၶေႃႈထၢမ်သေ လႆႈၶေႃႈတွပ်ႇမၼ်း။ ဢၼ်လပ်ႉဝႆႉလွင်ႈမၢၼ်ႇမႅၼ်ႈ တီႈႁဝ်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်သင်? ဢမ်ႇႁဵတ်းၵၢၼ်သေ ႁဝ်းတေလႆႈသင်တီႈၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈလႆႈႁႃႉ? ၸွင်ႇသႃႇသၼႃႇၼႆႉ မီးၽွၼ်းလီတႃႇႁူႉၸၵ်းၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈဢၼ်တႄႉႁိုဝ်?
လွင်ႈတၢင်းထႅင်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈ ဝၢႆးသေ ယုၵ်ႉၸွမ်ပိဝ်ယဝ်ႉၼၼ်ႉ ၼႂ်းလိူၼ်တႆး ၵႃႇရတီႇၵၢႆႇ မိူဝ်ႈဝၼ်းပွႆး ဢၼ်ႁဵတ်းပွႆး လႅင်းၼၼ်ႉ မၼ်းဢဝ်ၾႆး တီႇပႃႇ ဢၼ်တိုၼ်းမႆႈယူႇ ၼႂ်းႁွင်ႈမၼ်းၼၼ်ႉ မႃးတမ်းဝႆႉ ၽၢႆႇၼႃႈ ၽိူၼ် ႁေႃလူင်။ မိူဝ်ႈဝၼ်းတီႈ 19 လိူၼ်ထႆး ပီႊ ၁၈၇၄ ပွင်ႇဝႃႈ လိူၼ်ၸၼ်ႇဝႃႇရီႇ ဝၼ်းလၢဝ်ပူႇသမ်ႇ ဢၼ်ပၢႆးလႅင်ႊလၢဝ် ဢိၼ်းတီးယႃး လၢတ်ႈဝႆႉၼၼ်ႉ ဝႃႇလႃႇလႃႇ ပၼ်ၽွၼ်းလီ ၵူႊၵေႃႉ။ ဝႃႇလႃႇလႃႇ ၶဝ်ႈၵႂႃႇၼႂ်းႁွင်ႈႁေႃလူင် ၵၢင်ၶမ်ႈ။ ၸွမ်းၼင်ႇ မၼ်းၸဝ်ႈ ၶႂ်ႈလႆႈၼၼ်ႉသေ တပႄးမၼ်းၸဝ်ႈ ဢၼ်လမ်ႇလွင်ႈ ၵႃႇလပတ်ႉတူႇဢၢႆႇယႃႇ လႄႈ ထူဝ်ႇၸူႇဝူဝ်ႇ ဝႄႇလႃႇယုတ်ႉ ၶဝ် ဢဝ်ၽၵ်းတူ ႁွင်ႈဢၼ်ဢိုတ်းဝႆႉၼၼ်ႉ လုၵ်ႉတၢင်းၼွၵ်ႈသေ ပိၵ်ႉဝႆႉ။
တႄႇဢဝ်ဝၼ်းၼၼ်ႉမႃး ဝႃႇလႃႇလႃႇ ဢမ်ႇလႆႈပဵၼ်မႃး ႁၢင်ႈၽၢင် တီႈတႃတူဝ်ၶိင်းႁဝ်းသေ ပဵၼ်သၢႆလႅင်း ဢၼ်ပဵၼ်ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈ တႃႇတေပဵၼ်မႃး တၢင်းႁူႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ တႃတူဝ်ၶိင်းႁဝ်း ဢမ်ႇမီးဢႃႇၼႃႇ တႃႇတေႁၼ်လႆႈ တူဝ်ၶိင်း တၢင်းႁူႉၼၼ်ႉလႄႈ ဢမ်ႇၸၢင်ႈႁၼ်လႆႈ ၸဝ်ႈၽြႃးႁဝ်း ဢၼ်မီးယူႇတႃႇသေႇ ၵူႈတီႈၵူႈတၢင်းၼၼ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ တူဝ်ၶိင်းတၢင်းႁူႉၼႆႉ မၼ်းပူၼ်ႉလိူဝ် ႁွၼ်သၢႆလႅင်း ဢၼ်တႃၵူၼ်းႁဝ်း ႁၼ်လႆႈၼၼ်ႉလႄႈ တႃႁဝ်း ဢမ်ႇႁၼ်လႆႈ။ ဝႃႇလႃႇလႃႇ မိူၼ်ၼင်ႇမၼ်းႁူႉၼၼ်ႉ ဢွၼ်တၢင်းသုတ်း မၼ်းလႅၵ်ႈလၢႆႈတူဝ်ၵူၼ်းမၼ်း ႁႂ်ႈပဵၼ်တူဝ်ဢၼ်မူတ်းသႂ် ယဝ်ႉၵေႃႈ ႁႂ်ႈပဵၼ်တူဝ်သဵင် ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ ဢွမ် ယဝ်ႉၵေႃႈ ႁႂ်ႈပဵၼ်တူဝ်ဢၼ်မီးတၢင်းႁူႉထႃႇဝရၼၼ်ႉသေ မၼ်းၸဝ်ႈယူႇၸွမ်းႁဝ်းတႃႇသေႇသေ ပၼ်ၵရုၼႃႇမၼ်းၸဝ်ႈယူႇတႃႇသေႇ။